Yüksek lisans tezim, Türk Dil Kurumu tarafından yayımlandı. Üzerimde büyük emeği olan öğretmenlerime (özellikle Prof. Dr. Hatice ŞİRİN ve Doç. Dr. Gülşen TORUSDAĞ'a), arkadaşlarıma, aileme, Türk Dil Kurumunun değerli inceleyicileri ve emekçilerine gönülden teşekkür ederim.
R. Rahmeti Arat'tan ders alan İnci Enginün Hoca şöyle güzel bir noktaya değiniyor. İzinizdeyim🤓🤓🤓:
"Bilge Kağan (683-734) bu yazıtları, asırlar sonra filologlara malzeme olsun diye mi dikti?
Elbette hayır. ... Bugün bu metin sadece bir dil malzemesi olarak görülemez."
Nereye gittiğini bilen insana dünya yol vermezse Bilge Tonyukuk’u hatırla:
“Altay Dağı’nı yolsuz aştık, İrtiş Irmağı’nı geçitsiz geçtik.” (T, I, Kuzey, 11/ T, 35)
"Yine de iki şeyi birbirinden ayırmak şarttır: Biri yazarın anlatmak istediği biri de eserin anlattığı. Yazarın yapmak istediği şey başka, yaptığı şey başkadır." (Berna Moran)
Prof Dr. Martin Sprengling'in "Tonyukuk Kitabesi: Eski Bir Türk Şaheseri" makalesinin ithafının güzelliğine bakınız !.. Paşa'm böyle bir önder işte; hem bilge hem ilteriş!.. 👏👏👏
Ötüken Uygur Kağanlığı döneminde An Lu-shan isyanı için çıkılan askerî seferde 4 bin kişilik Uygur ordusunda günlük 20 sığır, 200 koyun, 2900 kg tahıl tüketiliyormuş (Taşağıl, 2022: 139).
Düşünsenize edebiyat öğretmeniniz ya da müdürünüz Agâh Sırrı Levent ve edebiyat tarihi derslerinde bu fasikülü dağıtıp işliyor😅😅😅
(Bu arada tüm edebiyat öğretmenlerimi pek çok severim, var olsunlar.)
Peter Zieme Hoca “Buddhistische Stabreimdichtungen der Uiguren” eserine Reşit Rahmeti Arat’ı anarak başlar… Zieme, Arat’ın “Eski Türk Şiiri”ni çığır açıcı olarak nitelendirir ve kendisine ilham olduğunu dile getirir. Reşit Rahmeti Arat böyle bir değer işte, var olsun!..👑👑👑
Cumhuriyetin 100. yılında doğan Mıstık; bu değerleri nice yıllara taşımak artık senin de ödevin... Mustafa Kemal ATATÜRK'ün izinde çalışkan nesillerle aydınlık 100 yıllara...
"Türkçenin tasvir kudreti önünde bir az duranlar, bu dilin bir şâir ağzında ne kadar incelmiş olduğunu kolayca teslim ederler." (Eski Türk Şiiri - Reşit Rahmeti Arat)
“Evet arkadaşlar… Resim rahatlatır. Ağaçları kırmızı yaparsın, güneşi yeşil yaparsın; kafanda soru işareti kalmaz.”
#KarakomikFilmler2
#ÖzkanUğur
#CemY
ılmaz
Ömrün böyle geçti Paşa'm, başka şekilde değil. Sana sevgimiz çıkardan değil yürekten... Ah, tekrar çıksan gelsen!.. Sarı saçlım mavi gözlüm... Minnetle...
Büyük bilgin V. Thomsen'den Orhun Yazıtları üzerine:
"Sanki, bazen mutlu, bazen acı bir hüzünle dolu, ulusal bir destanın uzak yankıları, sesin yeniden dirildiği bu yosunlu taşlardan çıkıyor ve bize dokunuyor gibidir." (Çözülmüş Orhon Yazıtları - Vilhelm Thomsen)
Süheylâ Bayrav Hoca'nın teşekkür ettiği asistanlar 😮😮😮
"Baskı sırasında kitapla yakından ilgilenen As. Berke Vardar ve As. Tahsin Yücel'e de ayrıca teşekkür ederiz."
Hey bre öğrenci hey!.. Bugün tezin için ne literatür taraması yaptın?.. Bu tez okumadan, yazmadan biter mi!.. Şu sıralar kendime karşı çok acımasızım. "Ortam çok gergin Fuat bilmiyorum, herkes çok gergin..." 😅😅😅
Şimdilik run şeklinde yazı diyoruuuzzz😄😄😄 Teşekkürler sayın “kopenhag dârü’l-fünûnu 'ilm-i mukâyese-i elsine mu’allimi mösyö tomsen”. Sizi de unutmadık sayın "mösyö radolf nâm zât"😁😁😁
Yine A. Bombaci ile birlikteyiz. Bakalım kral Göktürk harfli yazıtlarımız hakkında neler söylemiş 🤓🤓🤓
Gazel için "kral" tavsifini yapan Bombaci'den orijinal bir tavsif de yazıtlar için bekliyorum.😅😅😅
Muharrem Ergin Hoca ne kadar da haklı:
"... Thomsen, sonra bütün âbideleri okumuş ve böylece Türk milletinin ebedî minnettarlığına mazhar olmuştur." (Orhun Abideleri - M. Ergin)
Yeterlik çalışmasında sıradan bir gün:
Günlük Kutadgu Bilig, Nehcü'l-Ferâdîs ve Dede Korkut dozunun alımı. Sonrasında Uygurcaya geçiş, akabinde bir Göktürkçe metin; İstiklal Marşı ve kapanış 😁😁😁
Lisedeki öğrencilerim canla başla her yere yardıma koşuyor, hayatımdaki en büyük övünç kaynaklarımdan biri öğrencilerim; evet öğrencilerimle gurur duyuyorum ve evet hepsinin emeğine sağlık!..
Tam doktora tezinin başına oturcam "nggiiaaa" diye bir nida ve ardından bir hengame; ne tez kalıyor ne kaynakça. Ailedeki İrlandalı Mıstık, tam bir ajannnn... 😅😅😅
Çin tarihlerini okudukça “Ya istiklal ya ölüm!” şeklindeki bağımsızlık grubu ile “manda veya himaye” grubunun her dönemde olduğunu daha açık gördüm. Demek ki Paşa ve ekibinin ruhları/vizyonları ile karşısındakilerin ruhları/vizyonları eskiden beri aslında Türkler arasında varmış.
Bu geceki Türk runik harfleri övgüsünü Gabain Hoca’dan okuyalım. Hoca, Türk runik harflerinin fonetik açıdan Türkçe için mükemmel olduğunu şöyle ifade etmiş:
“Sie eignet sich lautlich ausgezeichnet für das Türkische.”
(P. T. Fundamenta2 - Alttürkische Schreibkultur und Druckerei)
Gerhard Doerfer “Formen der Älteren Türkischen Lyrik” eserinde; şiiri yaratanın “konu” değil “biçimsel düzenlemeler” olduğunu kabul etmiş ve hem Orhun Yazıtlarına hem de eski-orta dönem Türk şiirine bu bakış açısıyla yönelmiştir. İşte bakış açısı, işte teori, işte eleştiri 😎🎓👑
M. Fuat Köprülü’nün 1926 tarihli “Türk Edebiyatı Tarihi”ndeki (ve diğer tıpkıbasımlardaki) Tonyukuk Yazıtları yorumu:
“Lisan ve üslup itibarıyla ‘Tonyukuk’ kitabesi Orhun Kitabelerinden daha kıymetsiz, ifade daha bozuk, imlâ daha gayrimuntazamdır.”
Resmî açıklama ve bilgilendirme geldi: Kül Tigin ve Bilge Kağan'ın babası; II. Göktürk Kağanlığı'nın kurucusı Kutlug/İlteriş Kağan'ın külliyesi ve yazıtı bulundu. Emeği geçen herkesin emeğine sağlık. KUTLU OLSUN !..
Fin Atlası'na göre Kül Tigin (I Monument/1. Anıt), Bilge Kağan (II Monument/2. Anıt) ve Karabalgasun-I (III Monument/3. Anıt) Yazıtlarının dikildiği yerler
Arkadaşlar bu gazeteciye dikkat edin! Sözlerde saklı kültürü "Sözcük Hikâyeleri"nden yani kaynağından kana kana okuyabilirsiniz. Şuraya da resmini bırakıyorum, eseri de görelim. Ben derste canlı canlı dinledim bu da benim övüncüm😅😅😅 (Kitabı da okudum tabii 😁😁😁)
Bir gazeteci var. Sözcük Hikayeleri kitabımdaki sözcükleri teker teker köşesinde yazıyor ve hiç bir şekilde adımı zikretmiyor. Ama Nişanyan ve Tietze'den söz ediyor :)
Telif hakları yasalarının en az işlediği ülkelerden biriyiz maalesef. Ve hırsızlık, yağma almış başını gidiyor.
L. Bazin'in Proto-Türklerin 5. yüzyıla kadar kullandığı takvime dair fikirleri:
"... bir yıl çevrimine gelince, bu da meteorolojik olayların seyri ve bitkilerin (aynı zamanda hayvanların) gelişmesiyle önemli derecede gözlenebiliyordu;
M. E. B. Devlet Kitapları…
Uygurlar üzerine olan maddeler Semih Tezcan ve Emel Esin Hocalar tarafından yazılmış. Buram buram kalite, liyakat, yeterlilik...
Tekrar yazayım “M. E. B. Devlet Kitapları”
Tekrar edeyim “M. E. B. Devlet Kitapları”
Tonyukuk'un casusu, Oğuz, Çin ve Kitan ittifakını Bilge Tonyukuk'a haber verir; Tonyukuk, ittifak kurulmadan harekete geçer ve tehlike ortadan kaldırılır. ...
Gerisini tezde kullanacağım için yazamıyorum 😅😅😅🥳🥳🥳
Göktürk Yazıtlarının manzum olup olmaması hakkında "Fyodor Yevgenyevich Korş", "Zeki Velidi Togan", "Fuat Köprülü" ve "Talat Tekin"in içinde bulunduğu bir tartışmadayım, çok gerginim. Kime ne yazabilirsin ki? Diğer tarafta "Sen kim köpeksin de bunları yazdın?" demezler mi?😅😅😅
Et; sığırlardan ortalama 800, koyunlardan 20 kg çıksa, yaklaşık 14 ton et yapar. Kişi başı günlük ortalama yaklaşık olarak 3.5 kg et düşer. Yarasın tabii ki ancak benim merak ettiğim bunun yanında ne içtikleri. Kuru kuru 3.5 kg et gider mi gitmez mi? Ya da yanında ne içmişler?
G. Doerfer “Formen der Älteren Türkischen Lyrik”'te şiire dair teorik fikirlerini belirtmiş, incelemesini bu anlayışla yapmıştır. Örnek alınası bu tavırdan sonra ben de "edebîlik" ve "edebî dil"le ilgili bir kısım tabii ki yazcam. 😅😅 Soru-1: Edebî eser nedir, dili nicedir? 🤓🤓
Tofik Hacıyev Hoca, Orhun Yazıtlarındaki edebîliği Türkçemizin kudretli mükemmeliği ve ipeksi zarafetine bağlamıştır:
"Bu dastanların kamilliyini tə’min edən məhz türkcəmizin qüdrətli mükəmməlliyi və ipək zərifliyindəki gücüdür." (Kül Tigin və Bilgə Kağan Dastanlarının Şe'rı)
“Bu taşların havi oldukları ibare on iki asır evvel söylenilen Türkçedir, o vakit Türklerin Arap ve Acemlerle hiçbir münasebetleri olmadığından, bundaki kelimelerin cümlesi sırf ve halis Türkçedir.” (Orhun Âbideleri – Necip Âsım Yazıksız)
Yüzyıllardır anlattınız yok güldü yok laleydi; var mı fesleğen gibisi sorarım size? Hepsinde bir kibir, bir afralar tafralar, anlamsız bir şeyler ama fesleğen öyle mi? Fesleğeni seviyorsun, o da seni seviyor; kibir yok, tafra yok, mis kokuyor 😅😅😅
Uygur Kağanı Moyen Çor, evlilik için Çin'den gelen "Ning-kuo Prenses"in refakatçilerini Çin tarihine göre "aşı boyası (İng. ochre)" renginde bir kıyafet ile karşılamış. Yakışmıştır kağanıma 😁😁😁
N. N. Kozmin'in Orhun Türkçesi dönemindeki okuryazarlık bahsine dair fikri:
"Yoksa, abide muharrirleri, muayyen geniş veya küçük bir okur yazar muhitinin mevcudiyetine güvenmemiş olsalardı, bu gibi büyük siyasî vesikaları yazmak ihtiyacını duymazlardı."
Ahmet Caferoğlu Hoca, 1930 tarihli yazısında Tonyukuk'tan şöyle bahsetmiş:
"üç Türk hakanına hizmet eden ihtiyar yetmiş yaşındaki gayur Türk Bismarkı Tonyukuk"
F. W. K. Müller Hoca; Radlof Atlası’ndaki kimi Göktürkçe parçaları kontrol ederken Karabalgasun-I Yazıtı’nın XXXII ve XXXIII levhalarına rastlamış, bunların Uygurca değil Soğdca olduğunu fark etmiş. Birkaç parçasını okumuş, gerisini ödev vermiş 😅😅😅 Nasıl kral bir hareket😎😎😎
Bir "tez" kolay yazılmıyor. Resmi Çin tarihleri (CTS ve HTS) yazarları bu sözüm size; tamam yazmışsınız, teşekkürler; ama kronolojiye niye uymadınız arkadaş 😁😁😁
Stresli bekleyişlerin kimi durakları: Tez savunması sonrası, doktora yeterlik sonrası, genel muayene. Hepsinde dışarda bekliyorsun ve hepsinde ikinci hakkın var 😁😁😁
Louis Bazin Hoca, tarihsel kaynaklar ve arkeolojik verilerin, eski Türklerin ölülerinin mezarlarına taş dikme geleneği içinde olduğunu şöyle ifade etmiştir: